Bilion 800 miliardów euro ma wynieść w sumie pakiet finansowy dla Unii na najbliższe lata, podczas wychodzenia z kryzysu po pandemii. Unijni przywódcy porozumieli się zarówno w sprawie budżetu Wspólnoty – ma wynieść nieco ponad bilion euro jak i funduszu odbudowy w wysokości 750 miliardów euro.
Szefowie unijnych instytucji mówią o historycznym porozumieniu. “To były oczywiście trudne negocjacje w bardzo trudnych czasach dla wszystkich Europejczyków. To był maraton, który zakończył się sukcesem dla wszystkich 27 krajów, ale szczególnie dla ludzi. To jest dobre i silne porozumienie i – co najważniejsze – to jest odpowiednie porozumienie właśnie na te czasy” – powiedział szef Rady Europejskiej ogłaszając przed szóstą rano porozumienie. “Negocjowaliśmy cztery długie dni i noce, ponad 90 godzin, ale było warto” – wtórowała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen.
Negocjacje trwały tak długo, bo tak duże były podziały w Unii i rowu dzielącego przede wszystkim Północ i Południe nie udało się zasypać. Północ Europy do której należą kraje oszczędnej piątki, Holandia, Dania, Austria, Szwecja i Finlandia chciała ograniczać wydatki, Południe Europy, przede wszystkim Hiszpania i Włochy, wspierane przez Francję i Niemcy, domagały się, by były one możliwie jak największe. Kompromis sprawił, że konieczne były cięcia puli grantów dostępnych w funduszu odbudowy.
Z pół biliona euro pierwotnie proponowanych dotacji zostało 390 miliardów euro, reszta funduszu – 360 miliardów euro to pożyczki. W sumie cięcia na poziomie unijnym są duże w porównaniu z pierwotnymi propozycjami – 22-procentowe. Jednak Polska straci tylko 3 procent. W sumie ma dostać z obu instrumentów 125 miliardów euro w bezzwrotnych dotacjach i 34 miliardy euro pożyczek. “To jest kwota, której wcześniej nigdy nie było. W cenach bieżących to około 750 miliardów złotych. To będzie bardzo dobry zastrzyk rozwojowy na cele infrastrukturalne, na rolnictwo, fundusz kohezji, fundusze infrastrukturalne, także dla Polski na transformację energetyczną” – mówił premier Mateusz Morawiecki.
Na ostatnim etapie negocjacji zmienione zostały zapisy dotyczące mechanizmu oceny stanu praworządności i powiązania z unijnymi funduszami. Zostały one rozwodnione i złagodzone w porównaniu z wcześniejszymi propozycjami. W dokumencie jest podkreślenie znaczenia ochrony interesów finansowych Unii i poszanowania praworządności. “Zostaje wprowadzony system warunkowości w celu ochrony budżetu i funduszu odbudowy” – brzmi fragment wniosków ze szczytu. W dalszej części mowa jest o ochronie przed oszustwami i korupcją. Decyzja o uruchomieniu procedury sankcyjnej jest podejmowana kwalifikowaną większością głosów na Radzie Unii Europejskiej, czyli na posiedzeniu ministrów państw członkowskich, po czym sprawi trafia na Radę Europejską, czyli na unijny szczyt z udziałem przywódców, gdzie decyzje zapadają jednomyślnie.
Uzgodnienia europejskich przywódców dotyczą także warunkowości klimatycznej. Chodzi o dostęp do unijnego funduszu transformacji energetycznej. Wykreślono wymóg, by każdy kraj zobowiązał się do neutralności klimatycznej jeśli chce skorzystać z funduszu. Polska, która takiej deklaracji jako jedyna we Wspólnocie nie złożyła, sprzeciwiała się takim zapisom. Jest więc tylko mowa o ogólnounijnym celu neutralności klimatycznej
