“Wstrzymał słońce…” – 551. rocznica urodzin polskiego astronoma

551 lat temu, 19 lutego 1473 roku, urodził się Mikołaj Kopernik, wybitny astronom, matematyk i lekarz.

Był twórcą heliocentrycznej teorii Układu Słonecznego, zgodnie z którą to Ziemia obraca się wokół Słońca, a nie na odwrót, jak wtedy sądzono. Napisał przełomowe dla światowej nauki dzieło “De revolutionibus orbium coelestium”, czyli “O obrotach sfer niebieskich”. Jego epokowe odkrycie zmieniło sposób widzenia świata i przyczyniło się do rozwoju nauki w Europie Zachodniej. Kopernik miał też ogromne zasługi w dziedzinie ekonomii, matematyki, prawa i medycyny, a także jako tłumacz poezji włoskiej. Wielki polski uczony zmarł 21 maja 1543 roku.

Zmiana światopoglądowa i obyczajowa, niosąca za sobą również skutki polityczne i religijne, jaką spowodowało dzieło Kopernika, wydane drukiem w 1543 roku w Norymberdze, została nazwana “przewrotem kopernikańskim”. Teoria słynnego astronoma stała się podstawą rozwoju nauk ścisłych w epoce renesansu. Jej zwolennikami byli Jan Kepler i Galileusz, a główne założenia w dziedzinie kosmologii rozszerzyli Thomas Digges i Giordano Bruno. To oni pokazali, że droga, którą rozpoczął Kopernik, prowadzi do poznania prawdziwej konstrukcji Układu Słonecznego czy Kosmosu . W 1616 dzieło astronoma znalazło się jednak na kościelnym indeksie ksiąg zakazanych, skąd zostało usunięte dopiero w 1822 roku.

Zgodnie z uchwałą Senatu, w związku z 480. rocznicą śmierci astronoma, a także 550. rocznicą urodzin, która przypadała w ubiegłym roku – rok 2023 był Rokiem Mikołaja Kopernika. W Toruniu odbył się 19 lutego Światowy Kongres Kopernikański. Wzięło w nim udział 700 badaczy i ekspertów, w tym pięciu laureatów Nagrody Nobla.

Mikołaj Kopernik zmarł 21 maja 1543 roku we Fromborku, w którym spędził sporą część życia. Został pochowany w tamtejszej archikatedrze, jednak poszukiwania grobu astronoma trwały kilkaset lat. Dopiero w 2005 roku, podczas prowadzonych tam wykopalisk, odnaleziono jego szczątki, co potwierdziły badania genetyczne. W 2010 roku odbyła się powtórna ceremonia pogrzebowa. Szczątki astronoma ponownie pochowano w archikatedrze we Fromborku. Złożono je pod posadzką przy ołtarzu świętego Krzyża, którym za życia opiekował się Kopernik.

Mikołaj Kopernik był nie tylko astronomem, ale też prawnikiem, matematykiem oraz znakomitym lekarzem. Do dziś zachowały się recepty pisane jego ręką. Jak inni lekarze w tamtych czasach, najczęściej posługiwał się lekarstwami na bazie ziół. Kopernik kształcił się na uczelni w Padwie, która wówczas była jedną z najlepszych.

W styczniu 1521 roku, w czasie wojny polsko-krzyżackiej, astronom – jako administrator dóbr warmińskiej kapituły katedralnej – z sukcesem dowodził obroną zamku w Olsztynie przed Krzyżakami. Atak został odparty między innymi dzięki zapobiegliwości Kopernika, który wcześniej wyposażył obrońców zamku w hakownice – jeden z najstarszych typów ręcznej broni palnej

Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu, w rodzinie mieszczańskiej. Tam spędził dzieciństwo i młodość. Studiował w Akademii Krakowskiej, a następnie w Bolonii, Padwie i Ferrarze, gdzie w 1503 roku doktoryzował się z prawa kanonicznego. Po powrocie do Polski zamieszkał w Lidzbarku Warmińskim, pracował jako lekarz oraz sekretarz swojego wuja, Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego. W 1510 roku Kopernik został kanonikiem warmińskim. Zamieszkał we Fromborku, z którym był związany do końca życia. Zmarł w 1543 roku.

Słynny rękopis dzieła Mikołaja Kopernika “O obrotach sfer niebieskich”, przechodził różne koleje losu, by w XVII wieku znaleźć się w Bibliotece Nostitzów w Pradze. Po upaństwowieniu jej zbiorów w 1956 roku rząd Czechosłowacji ofiarował bezcenny zabytek w darze narodowi polskiemu. Odtąd jest przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. W 1999 rękopis został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata.