W 80. rocznicę śmierci, pomnik generała Sikorskiego stanie na angielskim cmentarzu

W Newark-on-Trent w angielskim hrabstwie Nottinhgamshire stanie dziś pomnik generała Sikorskiego. Przez dekady Władysław Sikorski spoczywał na tutejszym cmentarzu wojskowym, gdzie leży wielu polskich żołnierzy. Pomnik stworzył rzeźbiarz Andrew Lilley.

80 lat temu 4 lipca 1943 roku w wyniku katastrofy samolotu B-24 “Liberator” nad Gibraltarem zginął Wódz Naczelny i Generalny Inspektor Sił Zbrojnych Władysław Sikorski. Do dziś nie udało się wyjaśnić przyczyn katastrofy, Brytyjczycy ponadto przedłużyli do 2033 roku utajnienie dokumentów dotyczących zdarzenia.

Władysław Sikorski był polskim wojskowym, członkiem legionów oraz dowódcą, który wsławił się podczas wojny polsko-bolszewickiej, dowodząc 5. Armią Frontu Północnego. W latach dwudziestych pełnił funkcję premiera oraz ministra do spraw wojskowych, po przewrocie majowym przeszedł do opozycji wobec władz sanacyjnych. Po klęsce Polski w 1939 roku i internowaniu polskich władz w Rumunii, został mianowany premierem RP na uchodźstwie i Naczelnym Wodzem. Generał Władysław Sikorski zawarł w 1941 roku porozumienie z Sowietami przywracające stosunki dyplomatyczne z ZSRR, które jednak po odkryciu masowych grobów w Katyniu ponownie zostały zerwane.

Władysław Sikorski zginął w wyniku rozbicia się samolotu B-24 “Liberator”, który 16 sekund po starcie spadł do morza. “Do dziś okoliczności katastrofy są niejasne” – mówi historyk, dr Szymon Niedziela. “To, co wiemy, to relacja tylko i wyłącznie jednego człowieka, pilota. Z jego relacji wynika, że zawiódł ster wysokości. Na razie wiemy tylko tyle” – powiedział historyk.

Brytyjczycy do dziś nie ujawnili dokumentów dotyczących katastrofy. Wielu historyków spekuluje, że Władysław Sikorski w 1943 roku, jako przeciwnik porozumienia z Sowietami, mógł być problematyczny dla kształtowania przez Aliantów nowej wizji Europy po wojnie. Zwolennicy teorii o zamachu uważali, że do katastrofy doprowadzono celowo lub, że była ona mistyfikacją, a generała i innych oficerów zastrzelono lub uduszono na pokładzie samolotu. Inni historycy zauważają jednak, że “Liberator” był maszyną dosyć awaryjną i w trakcie wojny kilkukrotnie doszło do podobnych katastrof. “Nie mamy dostępu do dokumentów. Tu możemy zadać tysiąc pytań. Dlaczego Wielka Brytania przedłużyła tajność dokumentów do 2033 roku” – powiedział dr Szymon Niedziela.

Dr Szymon Niedziela podkreśla także, że Władysław Sikorski był jednym z nielicznych wybitnych polskich polityków tamtego okresu, który miał jednak wielu wrogów. “Mamy wystarczająco dużo argumentów merytorycznych, żeby nazwać generała Władysława Sikorskiego postacią wybitną i mężem stanu. Jednak jako człowiek, jako polityk, był również osobą bardzo zawziętą oraz bardzo mściwą” – powiedział historyk.

Razem z generałem Władysławem Sikorskim w katastrofie samolotu “Liberator” zginęła jego córka Zofia Leśniowska, szef sztabu naczelnego wodza Tadeusz Klimecki oraz siedem innych osób. Ciała córki generała oraz trzech ofiar nigdy nie odnaleziono.

Generał Władysław Sikorski po pogrzebie w Londynie został pochowany na cmentarzu w Newark-on-Trent. Po ekshumacji w 1993 roku, ciało generała zostało przetransportowane do Polski i 17 września tego roku pochowane na Wawelu.